Viết bài văn thuyết minh về cách làm bánh chưng truyền thống ngày Tết

Tết Nguyên Đán là dịp lễ truyền thống thiêng liêng nhất trong năm của người Việt, mang đậm bản sắc văn hoá dân tộc. Trong ngày Tết, mỗi món ăn đều chất chứa những giá trị tinh thần sâu sắc – và bánh chưng chính là một biểu tượng ẩm thực không thể thiếu. Viết Bài Văn Thuyết Minh Về Cách Làm Bánh Chưng không chỉ là kể lại quy trình chế biến mà còn là dịp để khám phá ý nghĩa lịch sử, văn hoá, cũng như mối liên kết thiêng liêng giữa con người và thiên nhiên trong nền văn minh lúa nước của người Việt.

Bên cạnh các món ăn rộn ràng ngày Tết như thịt kho tàu, canh măng, thì bánh chưng vẫn luôn chiếm vị trí trang trọng trong mâm cỗ gia đình. Người ta có thể tổ chức lễ, đi xa lập nghiệp, nhưng ký ức về nồi bánh chưng đêm 30 vẫn luôn gắn bó. Trong một chủ đề khác về văn hóa, bài viết Andree là ai đã cho thấy tầm quan trọng của việc hiểu cội nguồn – và với bánh chưng, điều đó càng rõ rệt.

Nguồn gốc và ý nghĩa của bánh chưng ngày Tết

Bánh chưng ra đời từ thời Hùng Vương thứ 6, gắn liền với sự tích hoàng tử Lang Liêu. Theo truyền thuyết, nhằm tìm người xứng đáng nối ngôi, vua Hùng tổ chức một cuộc thi làm cỗ lễ bằng thực phẩm. Các hoàng tử đua nhau tìm cao lương mỹ vị, chỉ riêng Lang Liêu – người con hiền hậu, chất phác – đã chọn những nguyên liệu bình dị: gạo nếp, đậu xanh, thịt heo để làm ra hai món bánh tượng trưng trời và đất. Bánh chưng hình vuông – biểu trưng cho đất; bánh giầy hình tròn – mang hình bóng của trời. Cảm phục sự đơn giản và ý nghĩa sâu sắc ấy, vua Hùng đã truyền ngôi cho Lang Liêu.

Từ đó, bánh chưng không chỉ là món ăn đặc trưng cho ngày Tết mà còn trở thành biểu tượng văn hoá, thể hiện:

• Lòng hiếu thảo và biết ơn tổ tiên.
• Niềm hy vọng vào vụ mùa bội thu, cuộc sống ấm no.
• Tình cảm gia đình qua những lần quây quần gói bánh, canh bánh trong đêm giao thừa.

Viết bài văn thuyết minh về cách làm bánh chưng – Quy trình truyền thống

Lựa chọn nguyên liệu

Để làm được bánh chưng ngon, khâu lựa chọn nguyên liệu là bước đầu tiên không thể xem nhẹ. Các thành phần căn bản bao gồm:

• Gạo nếp: Chọn loại gạo nếp cái hoa vàng, hạt đều, bóng mẩy, thơm và dẻo.
• Đỗ xanh: Đãi sạch vỏ, ngâm kỹ, nấu chín rồi tán nhuyễn hoặc vo viên.
• Thịt lợn: Ưu tiên thịt ba chỉ để bánh không bị khô và giữ được độ béo ngậy.
• Lá dong: Lá bánh phải tươi, không rách, có gân chắc và bản rộng, mang đi rửa sạch, phơi ráo.
• Gia vị: Hành, tiêu xay, muối – tất cả góp phần tạo nên hương vị đặc trưng.
• Lạt buộc: Làm bằng giang mềm, dai, ngâm nước trước khi sử dụng để dễ buộc.

Nguyên liệu truyền thống làm bánh chưng

Cách gói bánh chưng

Bước gói bánh đòi hỏi sự khéo léo, tỉ mỉ để tạo nên chiếc bánh vuông vức, chắc tay và không bị bung khi luộc.

• Trải 2–4 tàu lá dong theo hình chữ thập (phần gân lá hướng ra ngoài để khi gói sẽ có màu đẹp), đặt khuôn vuông vào giữa.
• Cho một lớp gạo nếp xuống dưới, đậu xanh, rồi đến thịt, tiếp tục một lớp đậu và gạo. Các lớp cần dàn đều để bánh khi luộc không bị chỗ sống chỗ nhão.
• Gói lá theo chiều vuông, vừa chặt tay vừa chỉnh các mép gọn gàng.
• Buộc bằng lạt giang theo cấu trúc 4 lạt ngang, 2 lạt chéo để bánh giữ được form tốt nhất.

Công đoạn gói bánh chưng vuông vức

Luộc bánh chưng

Bánh chưng thường được luộc bằng nồi lớn trong thời gian từ 8 đến 10 tiếng.

• Xếp bánh ngay ngắn trong nồi lớn, đổ ngập nước.
• Khi luộc phải luôn bổ sung nước để tránh cạn nồi gây cháy đáy.
• Đến giữa thời gian, dùng đũa dài đảo vị trí bánh để bánh chín đều.
• Sau khi chín, vớt bánh ra xếp lên mặt phẳng và dùng vật nặng ép bánh trong vài giờ. Việc ép giúp bánh cứng, chắc, thoát hơi ẩm và bảo quản được lâu hơn.

Luộc bánh chưng bằng bếp củi ngày Tết

Bảo quản bánh

Bánh chưng nếu ép kỹ sau luộc có thể bảo quản được khoảng 5–7 ngày tại nhiệt độ phòng, lâu hơn nếu để trong tủ lạnh. Khi dùng, có thể ăn nguội, rán giòn hoặc hấp lại cho mềm.

Ý nghĩa văn hóa và tinh thần của bánh chưng

Không chỉ là món ngon, bánh chưng còn trở thành biểu tượng gắn liền với nhiều giá trị lịch sử và tinh thần:

• Gắn kết gia đình: Mọi người cùng rửa lá, chuẩn bị nguyên liệu, gói bánh thể hiện sự gắn bó, yêu thương.
• Tri ân tổ tiên: Bánh được đặt trang trọng trên bàn thờ trong đêm giao thừa và ngày mùng Một.
• Niềm tin vào vũ trụ và sự sinh sôi: Hình vuông tượng trưng đất, bánh mang ước vọng về năm mới phát đạt, mùa màng tốt tươi.
• Khơi dậy tình yêu dân tộc: Những người con xa quê dù ở phương trời nào cũng muốn nhắc nhớ hương vị truyền thống này mỗi khi Tết đến.

Mâm cỗ Tết không thể thiếu bánh chưng xanh

Kết luận

Viết bài văn thuyết minh về cách làm bánh chưng không đơn thuần liệt kê một quy trình nấu ăn. Mà sâu xa hơn, đó là cách để người Việt nhắc nhớ đến cội nguồn, bày tỏ tấm lòng hiếu kính, niềm tin vào tương lai ấm no. Bánh chưng là sự gói ghém của nền văn minh lúa nước, là niềm tự hào của văn hóa dân tộc và là mạch ngầm kết nối mỗi người con đất Việt với quê hương.

Trong thời đại hiện đại hóa, bánh chưng vẫn tiếp tục hiện diện trên mâm cỗ ngày Tết, như một minh chứng sống động cho sức sống mạnh mẽ của truyền thống dân gian. Và trang web THPT Hồng Ngự 1 hi vọng góp phần nhỏ trong việc gìn giữ những giá trị ấy qua từng bài viết có chiều sâu, đậm đà bản sắc.

Tài liệu tham khảo

1. Truyện cổ tích “Bánh chưng, bánh giầy” – Sưu tầm dân gian.
2. Lĩnh Nam chích quái – Trần Thế Pháp.
3. Nguyễn Văn Huyên. (2006). “Văn hoá Việt Nam truyền thống qua các lễ hội dân gian”.
4. Website: https://khomay3a.com/goc-nha-bep/thuyet-minh-ve-cach-lam-banh-chung-001.html. Truy cập năm 2024.